Świąd skóry — przyczyny dolegliwości

Do często występujących odczuć określanych jako szczególnie uciążliwe należy świąd skóry. W większości przypadków spowodowany jest on niegroźnymi zmianami w obrębie naskórka. Zdarza się jednak, że swędzenie stanowi objaw schorzeń alergicznych, dermatologicznych, a nawet ogólnoustrojowych. Wyjaśniamy, czym jest to uczucie i przybliżamy najczęstsze przyczyny swędzenia skóry! 

 

Spis treści:

1. Czym właściwie jest świąd skórny i jak powstaje to subiektywne uczucie?
2. Jakie czynniki wywołują swędzenie skóry?
3. Nadmierny świąd jako objaw wysuszenia skóry 
4. Chorobowe przyczyny świądu skóry — AZS, łuszczyca, alergia kontaktowa, zapalenie skóry
5. Choroby ogólnoustrojowe wywołujące swędzenie — cukrzyca, choroby tarczycy, niewydolność nerek i wątroby
6. Od czego zacząć leczenie świądu?
7. Dermokosmetyki łagodzące podrażnienia i swędzenie skóry
8. Nasz ekspert odpowie na Twoje pytania: Jak zredukować świąd skóry? Jak dbać o wysuszoną i swędzącą skórę?

Czym właściwie jest świąd skórny i jak powstaje to uczucie?

Świąd określa się jako uczucie na tyle nieprzyjemne, że powoduje chęć drapania skóry. Jest to rodzaj czucia powierzchownego podobnego do bólu, kłucia, pieczenia, uczucia gorąca czy zimna. Zarówno świąd, jak i ból częściowo powstają w wyniku drażnienia tych samych receptorów nerwowych. 

Najwięcej zakończeń nerwowych przewodzących bodźce świądu znajduje się w warstwach pomiędzy naskórkiem a skórą właściwą. Gdy zakończenia włókien nerwowych zostają podrażnione przez dowolny czynnik, bodźce są przekazywane do obszaru w mózgu odpowiedzialnego za uczucie świądu. Można więc uogólnić, że świąd jest jednym z bardziej złożonych mechanizmów, zależnych od wielu komórek, mediatorów i receptorów znajdujących się w skórze i w obrębie układu nerwowego (mózgu i rdzenia kręgowego).   

Wyróżnia się świąd ostry i przewlekły. Pierwszy z nich zwykle pojawia się stosunkowo szybko, ma ciężki przebieg, ale też szybciej ustępuje. Z kolei swędzenie przewlekłe to takie, które utrzymuje się ponad 6 tygodni. Zwykle ma łagodniejszy charakter, ale towarzyszy mu zdenerwowanie, uczucie cierpienia, niejednokrotnie zaburzenia snu, frustracja, a nawet stany depresyjne. Objawy dodatkowe wynikają z długotrwałej chęci drapania się, co utrudnia normalne funkcjonowanie, ale są też wzmagane przez te same receptory, które indukują uczucie swędzenia.

Jakie czynniki wywołują swędzenie skóry? 

Świąd najczęściej pojawia się pod bezpośrednim wpływem histaminy — substancji uwalnianej przez komórki tuczne (mastocyty) w odpowiedzi m.in. na reakcję zapalną. Największe znaczenie w przypadku schorzeń objawiających się świądem mają receptory H1. Czynnikami inicjującymi swędzenie skóry są również proteazy (np. trypsyna, tryptaza), które aktywują receptor PAR-2 w zakończeniach nerwowych zlokalizowanych w skórze. 

Jako inne substancje będące mediatorami i transmiterami świądu wymienia się także m.in. acetylocholinę, prostaglandyny, neuropeptydy, cytokiny czy leukotrieny. Wzrost stężenia wymienionych związków jest różny w zależności od tego, co jest prowokatorem. Może nim być zarówno czynnik zapalny, jak i niezapalny, np. reakcja alergiczna, podrażnienie mechaniczne, choroba dermatologiczna lub ogólnoustrojowa. 

Nadmierny świąd jako objaw wysuszenia skóry  

Najczęściej świąd jest następstwem pogorszenia stanu skóry pod wpływem czynników zewnętrznych i niewłaściwej pielęgnacji. Gdy skóra staje się sucha, zaburzeniu ulega proces jej regeneracji. W konsekwencji tkanki stają się wrażliwe, a receptory świądu pobudzone. Do nadmiernego wysuszania zwykle dochodzi po uszkodzeniu płaszcza hydro-lipidowego przez:

• zbyt częste, inwazyjne peelingi;
• stosowanie kosmetyków zawierających dużą ilość konserwantów i sztucznych barwników;
• niedostateczne nawilżanie skóry;
• zmiany temperatury (mróz, wiatr, gorąco);
• niską wilgotność powietrza;
• promieniowanie słoneczne.  

Chorobowe przyczyny świądu skóry — AZS, łuszczyca, alergia kontaktowa, zapalenie skóry

Przewlekły świąd skóry występuje w przebiegu schorzeń, takich jak np. atopowe zapalenie skóry (AZS). Jest to dolegliwość o podłożu genetycznym, alergicznym i środowiskowym. Jej symptomy mają charakter nawrotowy — cechują się okresami nasilenia i remisji. Zwykle pierwsze objawy pojawiają się u dzieci. Swędzeniu towarzyszy suchość i zliszajowacenie skóry.

Swędzenie skóry pojawia się również przy łuszczycy. Zdarza się, że objaw ten dotyczy nie tylko partii ciała objętych zmianami skórnymi w postaci charakterystycznych złuszczających się płatów, może także nasilać się nocy. 

Jeśli swędzenie dotyczy niewielkiego fragmentu skóry, może odpowiadać za nie infekcja bakteryjna lub grzybicza. Uporczywy świąd ograniczony do jednego obszaru ciała może powodować również alergia kontaktowa. W tym przypadku czynnikiem inicjującym swędzenie może być bezpośredni kontakt z alergenem, ale także z czynnikiem niealergicznym, np. detergentem zawartym w środkach do prania lub mycia czy substancją chemiczną. Niekiedy stan zapalny skóry pojawia się także w następstwie podrażnienia mechanicznego.  

Z kolei w swędzeniu skóry głowy pod uwagę warto brać łupież i wszawicę. Jeśli objaw ten nasila się w nocy, może być to świerzb. Zarówno wszawica, jak i świerzb to choroby zakaźne, które łatwo się rozprzestrzeniają, np. przez korzystanie z tej samej pościeli i ręczników.

Choroby ogólnoustrojowe wywołujące swędzenie — cukrzyca, choroby tarczycy, niewydolność nerek i wątroby 

Istnieje wiele chorób, które mogą wywoływać swędzenie. Najczęściej są to:

• niewydolność nerek,
• choroby wątroby,
• schorzenia tarczycy,
• cukrzyca,
• zakażenie pasożytnicze,
• grzybica,
• alergia pokarmowa.

Nieprawidłowości wiążą się m.in. ze spadkiem ilości substancji nawilżających, uszkodzeniem włókien elastynowych, zaburzeniami pH warstwy rogowej czy zanikiem gruczołów potowych i łojowych. Konsekwencją tego jest suchość skóry, której często towarzyszy świąd. 

Od czego zacząć leczenie świądu? 

W przypadku swędzenia przewlekłego lub takiego, któremu towarzyszy wysypka lub inne niepokojące objawy warto wybrać się do lekarza. Przy zmianach skórnych pomóc może dermatolog. Jeśli natomiast świąd dotyczy całego ciała i występują również objawy ogólnoustrojowe, dolegliwości warto skonsultować z lekarzem pierwszego kontaktu, który w razie potrzeby zaleci wizytę u odpowiedniego specjalisty. Jeżeli swędzenie spowodowane jest chorobą ogólnoustrojową, podstawą będzie leczenie przyczynowe, czyli opanowanie danego schorzenia. Lekarz może przepisać maść lub doustne leki przeciwświądowe, a w razie potrzeby skierować na dalsze badania diagnostyczne.  

Dermokosmetyki łagodzące podrażnienia i swędzenie skóry

Warto zaznaczyć, że zjawisko świądu różni się w zależności od schorzenia, z jakim jest związane. Przykładem jest swędzenie towarzyszące pokrzywce alergicznej, w przebiegu której najistotniejszą rolę odgrywa histamina. Z kolei w przypadku świądu występującego przy suchej skórze, co dotyczy np. osób chorujących na atopowe zapalenie skóry (AZS), dolegliwości pojawiają się w następstwie stymulacji m.in. receptora PAR-2.

Preparatem, który zawiera unikalny składnik oddziałujący na receptory PAR-2 jest XeraCalm A.D koncentrat kojący. Ten sterylny kosmetyk działa kojąco, szybko redukuje swędzenie u osób ze skłonnością do wysypki atopowej i bardzo suchą skórą. Działa też ochronnie i regenerująco. Koncentrat można aplikować nawet na delikatne partie ciała, takie jak powieki. 

Bez wątpienia świąd skóry jest nieprzyjemnym uczuciem. Jeśli wynika z suchości, zwykle naskórek zaczyna się też łuszczyć i staje się podatny na podrażnienia.  Uciążliwe dolegliwości można złagodzić, stosując do codziennej pielęgnacji dermokosmetyki odbudowujące naturalną barierę ochronną naskórka, np. XERACALM NUTRITION balsam nawilżający. Z preparatu można korzystać przy nadmiernej suchości skóry u całej rodziny, bo zapewnia długotrwałe nawilżenie i dodatkowo, wzmacniając syntezę ceramidów, odżywia i uszczelnia nasz płaszcz  hydrolipidowy. 

Nasz ekspert odpowie na Twoje pytania  

Jak zredukować świąd skóry?

Najczęściej pomocne jest stosowanie dermokosmetyków nawilżających i ochronnych, które zawierają substancje o właściwościach przeciwświądowych. W przypadku świądu alergicznego stosuje się również preparaty przeciwhistaminowe. 

Jak dbać o wysuszoną i swędzącą skórę? 

Swędząca skóra potrzebuje odpowiedniej pielęgnacji. Do mycia należy używać letniej wody i łagodnych środków, które dbają o barierę hydro-lipidową naskórka. Prysznic w gorącej wodzie może przynieść chwilową ulgę, jednak zwykle potęguje suchość i pogarsza sytuację. Chociaż świąd bywa bardzo uporczywy, należy powstrzymać się od drapania i pocierania skóry ręcznikiem.