Podchloryn sodu – sprzymierzeniec w walce z AZS
Oporność bakterii na antybiotyki wzrasta, stale poszukuje się dla nich alternatyw. Jedną z nich mogą być kąpiele podchlorynowe.
Autor: Justyna Jurkowska
Atopowe zapalenie skóry jest chorobą przewlekłą, dla której charakterystyczne jest występowanie okresów zaostrzeń. Chorzy na AZS bardzo często borykają się z infekcjami bakteryjnymi skóry, najczęściej spowodowanymi przez Staphylococcus aureus (gronkowca złocistego). Zauważono, że osoby z cięższym przebiegiem choroby charakteryzują się większą ilością tych bakterii na skórze. Do końca nie wiadomo, czy to sama nadmierna kolonizacja jest przyczyną zaostrzeń, czy podczas pogorszenia stanu skóry tworzy się odpowiednie środowisko do wzrostu tych bakterii.
Gronkowiec złocisty podczas kolonizacji produkuje wiele czynników ułatwiających zakażenie, takich jak toksyny, enzymy i białka, przyczyniając się do powstania stanu zapalnego, jak i pogłębienia dysfunkcji w obrębie bariery hydrolipidowej w AZS.
Czynnikami, które wpływają na zwiększoną kolonizację przez S. aureus są: zwiększona siła przylegania tych mikroorganizmów do skóry, zmniejszony poziom filagryn i jej produktów rozkładu, nadekspresja białek prozapalnych, nieprawidłowy skład mikrobiomu (mikrobiom to wszystkie mikroorganizmy bytujące na skórze) oraz lipidów.
Gronkowiec złocisty podczas kolonizacji produkuje wiele czynników ułatwiających zakażenie, takich jak toksyny, enzymy i białka, przyczyniając się do powstania stanu zapalnego, jak i pogłębienia dysfunkcji w obrębie bariery hydrolipidowej w AZS.
Standardowa terapia AZS polega na stosowaniu emolientów, maści sterydowych, miejscowych inhibitorów kalcyneuryny oraz, jeśli to konieczne, miejscowych antybiotyków. Niestety, oporność bakterii na antybiotyki wzrasta, przez co szuka się dla nich alternatyw. Jedną z nich mogą być kąpiele podchlorynowe.
Podchloryn sodu stosowany był jako środek antyseptyczny i odkażający od XVIII wieku. Związek ten, po połączeniu się z wodą, tworzy reaktywny HOCl o zależnych od stężenia właściwościach antybakteryjnych (działa na bakterie Gram-dodatnie oraz Gram-ujemne), przeciwwirusowych i przeciwgrzybiczych oraz wykazuje niszczące działanie na spory. Ponadto HOCl wytwarzany jest w naszym organizmie przez neutrofil (granulocyty należą ce do leukocytów czyli krwinek białych) i działa bakteriobójczo. Podchloryn sodu nie zwiększa przeznaskórkowej utraty wody, nie działa negatywnie na korneocyty, a jego wpływ na pH skóry i jej nawilżenie jest taki sam, jak czystej wody.
Amerykańska Akademia Dermatologii poleca w regularnej pielęgnacji metodę o nazwie „soak-and-smear” polegającą na codziennych, szybkich kąpielach, a następnie smarowaniu skóry emolientem maksymalnie 5 minut po kąpieli. Jednakże, kiedy pojawią się pierwsze oznaki nadkażenia skóry przez gronkowce, preferowane jest wykonywanie kąpieli podchlorynowych 2-3 razy w tygodniu, trwających nie dłużej niż 5-10 minut. Rekomendowane stężenie pod chlorynu wynosi 0.005%.
W randomizowanym badaniu z podwójnie ślepą próbą i grupą placebo, przeprowadzonym w Malezji, pacjenci w grupie leczonej po dwóch miesiącach odnotowali wyraźną poprawę po wykonywaniu dwa razy w tygodniu kąpieli podchlorynowych, jako dodatku do ich standardowego leczenia. W kwestionariuszu EASI przyznawano im mniej punktów dotyczących rozległości rumienia, występowania zmian o charakterze grudek, lichenizacji czy przeczosów (czyli ran powstających od drapania). Pacjenci zarówno po miesiącu, jak i po dwóch odnotowali mniejszą średnią zmienioną chorobowo powierzchnię ciała.
Problemem była obecność na rynku środków z pod chlorynem sodu do stosowania jedynie w gospodarstwie domowym, które zawierają dodatkowo stabilizatory, kompozycje zapachowe czy środki zmniejszające powstawanie osadu na ubraniach. Również stężenie podchlorynu różni się w zależności od zastosowanego preparatu i z biegiem czasu, podczas przechowywania w domu, ulega zmniejszeniu.
Kąpiele podchlorynowe są znaną na całym świecie metodą wspomagania leczenia AZS, jednak dokładny mechanizm działania podchlorynu sodu w łagodzeniu choroby nie jest dobrze poznany. Przypisuje się mu działanie przeciwzapalne, przeciwświądowe i odkażające. Dalsze badania dotyczące jego stosowania powinny być przeprowadzone, jednak na dzisiaj jest to obiecująca alternatywa dla nadużywanych antybiotyków która może, przede wszystkim, wpłynąć na poprawę jakości życia pacjentów poprzez zmniejszenie liczby zaostrzeń choroby. Nowością na polskim rynku jest wyrób medyczny ATOPIGO® zawierający podchloryn sodu. Występuje jako koncentrat do łatwego przygotowania kąpieli podchlorynowych o rekomendowanym stężeniu. Co ważne koncentrat pozbawiony jest składników alergizujących. Kiedy pojawią się pierwsze oznaki nawrotu AZS zaleca się wykonywania kąpieli podchlorynowych 2-3 razy w tygodniu, trwających nie dłużej niż 5-10 minut. Rekomendowane stężenie podchlorynu wynosi 0,005%.
Bibliografia
Maarouf M, Shi VY. Bleach for Atopic Dermatitis. Dermatitis. 2018;29(3):120-126.
Barnes TM, Greive KA. Use of bleach baths for the treatment of in fected atopic eczema. Australas J Dermatol. 2013;54(4):251-258.
Wong SM, Ng TG, Baba R. Efficacy and safety of sodium hypochlo rite (bleach) baths in patients with moderate to severe atopic dermatitis in Malaysia. J Dermatol. 2013;40(11):874-880.
Eriksson S, van der Plas MJA, Mörgelin M, Sonesson A. Antibac terial and antibiofilm effects of sodium hypochlorite against Staphy lococcus aureus isolates derived from patients with atopic dermatitis. Br J Dermatol. 2017;177(2):513-521.
Ryan C, Shaw RE, Cockerell CJ, Hand S, Ghali FE. Novel sodium hy pochlorite cleanser shows clinical response and excellent acceptability in the treatment of atopic dermatitis. Pediatr Dermatol. 2013;30(3):308-315.
Huang JT, Abrams M, Tlougan B, Rademaker A, Paller AS. Treat ment of Staphylococcus aureus colonization in atopic dermatitis de creases disease severity. Pediatrics. 2009;123(5):e808-e814.
Kong HH, Oh J, Deming C, et al. Temporal shifts in the skin micro biome associated with disease flares and treatment in children with atopic dermatitis. Genome Res. 2012;22(5):850-859.
Fukuyama T, Martel BC, Linder K, et al. Hypochlorous acid is anti pruritic and anti-inflammatory in a mouse model of atopic dermatitis. Clin Exp Allergy 2017;48(1):78-88
Spada F, Barnes TM, Greive KA. Emollient formulations contain ing antiseptics reduce effectively the level of Staphylococcus aureus on skin. Clin Cosmet Investig Dermatol. 2019;12:639-645