Infekcje skóry towarzyszące AZS
Chorzy na atopowe zapalenie skóry często zmagają się z oportunistycznymi infekcjami. Czas, aby poznać je lepiej.
Justyna Jurkowska
Pacjenci z AZS narażeni są na nawracające infekcje skóry. Powodem tych infekcji jest zaburzenie prawidłowego funkcjonowania naskórka i bariery hydrolipidowej, powstanie zmian w obrębie działania układu odpornościowego w skórze i nawracające uszkodzenia skóry spowodowane drapaniem. Głównym organizmem powodującym zakażenia bakteryjne jest Staphylococcus aureus czyli gronkowiec złocisty, chociaż nierzadko pojawiają się także infekcje innymi szczepami Streptococci. Staphyloccocus aureus produkuje substancje o działaniu pobudzającym układ odpornościowy, enzymy rozkładające białka oraz czynniki, które w niskim stężeniu stymulują układ immunologiczny. Natomiast one, produkowane w dużej ilości, prowadzą do rozpadu komórek odpornościowych, co wyzwala stan zapalny w skórze i może powodować długotrwałe infekcje. Wzrasta także ryzyko penetracji bakterii przez naskórek.
Diagnoza zakażeń bakteryjnych jest trudna, ze względu na występowanie zróżnicowanych objawów. Infekcja może nałożyć się na zaostrzenie AZS lub jej objawy są podobne do zaostrzenia – pojawia się rumień, sączące strupy i podwyższona temperatura skóry.
Diagnozę utrudnia również fakt, że kolonizacja bakteriami S. aureus występuje na całej skórze, nawet tej, niepokrytej zmianami atopowymi. To utrudnia identyfikację bakterii odpowiedzialnej za infekcję. Zauważono, że oprócz bytowania tego mikroorganizmu, istotna jest jego ilość, ponieważ to ona przyczynia się do wystąpienia zaostrzenia AZS. Najważniejsi badacze w dermatologii odkryli, że największa poprawa kliniczna po leczeniu antybiotykami występowała u pacjentów, u których S. aureus występował w konkretnej ilości. Ponadto nie potwierdzono skuteczności stosowania doustnych antybiotyków w przypadku infekcji skórnej. Istnieje badanie wskazują ce na redukcję obszarów pierwotnie zajętych przez AZS oraz zmniejszenie nasilenia choroby w grupie badanych, którzy stosowali maść donosową z antybiotykiem i korzystali z dodatku podchlorynu sodu do kąpieli. Efekt ten utrzymywał się po miesiącu od zakończenia terapii jak i po trzech.
MRSA
MRSA to skrót od nazwy angielskiej „methicyllin-resistant Staphylococcus aureus” czyli gronkowiec złocisty oporny na metycylinę. – jest to jeden ze szczepów gronkowca złocistego, który powoduje nawracające zakażenia i za ostrzenia atopowego zapalenia skóry, niereagujące na standardowe leczenie. Objawami infekcji są ropnie, gorączka i powiększenie węzłów chłonnych. Procent pacjentów z AZS, którzy są nosicielami MRSA jest trudny do oszacowania, ponieważ występują znaczne różnice geograficzne Nieleczona infekcja skórna może być przyczyną za każenia ogólnoustrojowego co prowadzi do powikłań zagrażających życiu. Mimo częstych infekcji u pacjentów z AZS, brakuje wytycznych, jak je diagnozować i leczyć.
Infekcja bakteryjna – objawy
Objawami zakażenia bakteryjnego są sączące się krosty lub strupy koloru miodowego, które mogą występować z zajęciem mieszka włosowego (zapalenie mieszków włosowych) lub między mieszkami. Krosty są niecharakterystycznym objawem AZS, przez co ich pojawienie się na ciele ułatwia diagnozę infekcji.
Infekcje wirusowe
Infekcje wirusowe mogą współistnieć razem z zakażeniami bakteryjnymi u osób z AZS. Niestety potrafią charakteryzować się podobnymi objawami. Jednym z przykładów jest wyprysk opryszczkowy powstający na skutek infekcji wirusem Herpex simplex czyli wirusem opryszczki zwykłej. We wczesnym etapie pojawiają się pęcherzyki w kształcie kopuły i/lub małe, okrągłe, perforowane nadżerki. Wirus ten daje objawy w miejscach charakterystycznych dla AZS – na twarzy, szyi, górnej części tułowia i w okolicy zgięć łokciowych i podkolanowych. Pierwszą linią terapii jest doustne stosowanie leku przeciwwirusowego. Często takiej infekcji towarzyszy gorączka, złe samopoczucie i powiększenie węzłów chłonnych. Wraz z upływem czasu zmiany te mogą być powierzchownie zainfekowane przez S. aureus a objawem takiego zakażenia jest łuska. Dodatkowe zakażenie gronkowcem złocistym zmienia obraz kliniczny choroby, przypominając liszajec przez co diagnoza w kierunku infekcji wirusem może być opóźniona. Należy zwrócić uwagę na potencjalne powikłania po infekcji wirusem opryszczki zwykłej, do której należą utrata wzroku a nawet śmierć.
Współistniejące zakażenia grzybicze
Do patogenów najczęściej wywołujących zakażenia grzybicze u chorych na AZS zalicza się drożdżaka o nazwie Malassezia furfur lub Pityrosporum spp. Wywołuje on stan zapalny na skórze z AZS, głównie w miejscach z dużą ilością gruczołów łojowych, co odróżnia infekcję Malassezią od nakładających się objawów alergii kontaktowej czy wziewnej. Ponadto zakażenia grzybicze mogą utrudniać diagnozę AZS.
Leczenie
Około 20% hospitalizowanych, ze względu na powikłania, dzieci z atopowym zapaleniem skóry, miało inwazyjną postać zakażenia bakteryjnego. Badania pokazują, że pozbycie się szczepu S. aureus przynosi korzyści pacjentom z AZS ze względu na zmniejszenie się objawów nasilenia choroby. Oprócz substancji antyseptycznych stosuje się także silne miejscowe glikokortykosteroidy lub miejscowe GKS wraz z miejscowymi antybiotykami, co świadczy o tym, że za nadmierną kolonizację bakterią odpowiedzialna jest także zaburzona funkcja ochronna skóry. Niektóre substancje produkowane przez gronkowca zmniejszają wrażliwość na stosowane miejscowe GKS – w związku z czym ograniczenie jego wzrostu może prowadzić do efektu oszczędzającego ilość używanych sterydów.
Badacze próbują odkryć, który sposób wyeliminowania bakterii będzie najskuteczniejszy, nie tylko od razu po zakończeniu terapii, lecz także po kilku miesiącach. Powszechnie wiadomo, że zbyt długie i częste stosowanie antybiotyków obarczone jest nabywaniem antybiotykooporności przez bakterie, czyli niewrażliwości na te substancje lecznicze. Interesujące mogą być badania z wykorzystaniem substancji antyseptycznych. Najskuteczniejszy okazał się schemat, który wykorzystywał stosowanie maści do nosa z antybiotykiem razem z kąpielami podchlorynowymi. Jeśli dodano do tego edukację pacjenta w zakresie higieny, efekt całkowitej eliminacji bakterii utrzymywał się przez 4 miesiące.
W Polsce jest dostępny wyrób medyczny Atopigo, który zawiera konkretną, odmierzoną ilość podchlorynu sodu, do przygotowania takiej kąpieli. Podchloryn sodu wykazuje działanie przeciw gronkowcowi złocistemu również na żywych organizmach. Szybkie leczenie infekcji bakteryjnej u pacjentów z atopowym zapaleniem skóry zapobiega zakażeniom wtórnym spowodowanych przez wirusy czy grzyby. Zapobiega także przed wystąpieniem zakażenia ogólnoustrojowego i związanych z nim powikłań.
Artykuł sponsorowany przez producenta.
Bibliografia
1. Alexander H, Paller AS, Traidl-Hoffmann C, Beck LA, De Benedetto A, Dhar S, Girolomoni G, Irvine AD, Spuls P, Su J, Thyssen JP, Vestergaard C, Werfel T, Wollenberg A, Deleuran M, Flohr C. The role of bacterial skin infections in atopic dermatitis: expert statement and review from the International Eczema Council Skin Infection Group. Br J Dermatol. 2020 Jun;182(6):1331-1342.
2. Cork MJ, Danby SG, Vasilopoulos Y et al Epidermal barrier dysfunction in atopic dermatitis. J Invest Derma tol 2009; 129:1892–908.
3. Williamson P, Kligman AM. A new method for the quantitative investigation of cutaneous bacteria. J Invest Derma tol 1965; 45:498–503.
4. Breuer K, Haussler S, Kapp A, Werfel T. Staphylococcus aureus: colonizing features and influence of an antibacterial treatment in adults with atopic dermatitis. Br J Derma tol 2002; 147:55–61.
5. Vivian Wang, Juri Boguniewicz, Mark Boguniewicz, Peck Y. Ong. The infectious complications of atopic dermatitis, Annals of Allergy, Asthma & Immunology, Volume 126, Issue 1, 2021, Pages 3-12.
6. Fritz SA, Camins BC, Eisenstein KA, Fritz JM, Epplin EK, Burnham CA, Dukes J, Storch GA. Effectiveness of measures to eradicate Staphylococcus aureus carriage in patients with community-associated skin and soft-tissue infections: a randomized trial. Infect Control Hosp Epidemiol. 2011 Sep;32(9):872-80.
7. Creech CB, Al-Zubeidi DN, Fritz SA. Prevention of Recurrent Staphylococcal Skin Infections. Infect Dis Clin North Am. 2015 Sep;29(3):429-64.
8. Bath-Hextall FJ, Birnie AJ, Ravenscroft JC, Williams HC. Interventions to reduce Staphylococcus aureus in the management of atopic eczema: an updated Cochrane review. Br J Dermatol. 2010;163(1):12-26.
9. Liaw FY, Huang CF, Hsueh JT, Chiang CP. Eczema herpeticum: a medical emergency. Can Fam Physician. 2012;58(12):1358-1361.