Fotoprotekcja, czyli ochrona przed (nie)uniknionym
Wpływ promieniowania ultrafioletowego na skórę.
Karolina Dębowska
Promieniowanie ultrafioletowe składa się z trzech długości fal: UVA, UVB, UVC. Dzięki warstwie ozonowej na Ziemię nie przedostaje się UVC, a UVB dociera tylko w niewielkim zakresie. UVB najsilniej działa w godzinach popołudniowych, a w naszej szerokości geograficznej występuje w sezonie wiosenno- -letnim. Niestety ozon nie chroni nas przed promieniowaniem UVA, które ma zdolność przechodzenia nawet przez szyby. Mimo, że promieniowania UVB dociera stosunkowo niewiele, jego wpływ na organizm jest silny. Nadmierna ekspozycja na światło słoneczne może powodować oparzenia skóry, rozwój zmian nowotworowych, uszkadzanie DNA poprzez wolne rodniki tlenowe, przyspieszone starzenie skóry. Przebarwienia oraz zmarszczki powstają głównie w wyniku ekspozycji na UV. Coraz więcej mówi się też o wpływie podczerwieni oraz światła widzialnego, które może mieć wpływ na ryzyko przebarwień skóry i uszkodzenia DNA. Światło ma największy wpływ na osoby z jasną karnacją.
Wpływ podróży na promieniowanie
Ilość promieniowania jest różna w zależności od tego gdzie przebywamy. Im jesteśmy wyżej poziomu morza tym więcej światła do nas dotrze. Warstwa ozonowa, która broni nas przed docierającym promieniowaniem, jest najcieńsza przy równiku, a najgrubsza nad biegunami. Na ilość światła ma również wpływ zanieczyszczenie powietrza, gęstość chmur, mgła. Otaczający nas śnieg, lód, jasny piasek, szkło, metal potrafią odbijać światło i jeszcze bardziej potęgować jego wpływ. Przebywanie pod wodą nie chroni przed docierającymi promieniami, za to dobrą ochronę daje otaczający gęsty las.
Jak wybrać idealny fotoprotektor?
Dostępne są filtry UV organiczne (chemiczne) oraz nieorganiczne (fizyczne, mineralne). Filtry organiczne mają zdolność pochłaniania promieniowania i zamiany energii w ciepło. Filtry fizyczne (tlenek cynku, dwutlenek tytanu) odbijają i rozpraszają promienie UV, stanowią ochronę również dla światła widzialnego. W nowszych preparatach, poprzez wykorzystanie nanocząsteczek, filtry te nie wywołują efektu zbielenia skóry. Filtry fizyczne rzadziej wywołują reakcje alergiczne, dlatego są polecane osobom z wrażliwą skórą, tendencją do alergii oraz dzieciom. Wskazane jest, aby preparaty zawierały szeroką ochronę zarówno przed UVB i UVA, cechowała je fotostabilność (czyli aby filtr nie ulegał degradacji pod wpływem światła i temperatury), wodooporność oraz nieprzenikanie przez naskórek głębiej do skóry. Ważnym jest, aby posiadały wysoki profil bezpieczeństwa w stosunku do zdrowia ludzi jak i wpływu na środowisko.
| Fototyp skóry | Barwa skóry | Predyspozycja do oparzeń i rozwoju raka skóry | Zdolność do opalenizny |
| I | Biały | +++ | nigdy |
| II | Biały | +++ | bardzo rzadko |
| III | Biały | ++ | średnio |
| IV | Oliwkowy | + | łatwo |
| V | Brązowy | +/- | łatwo |
| VI | Ciemnobrązowy / Czarny | +/- |
łatwo i trwale |
O czym informuje wskaźnik SPF?
SPF jest miarą skuteczności kosmetyków w zakresie ochrony przed promieniowaniem UVB. SPF 30 nie oznacza, że jego działanie trwa 30 minut, nie oznacza również, że możemy przebywać na słońcu 30 razy dłużej niż bez filtra. Wskaźnik SPF równy 30 informuje, że dawka promieniowania, która wywoła rumień na skórze przy zastosowaniu tego preparatu jest 30-krotnie wyższa niż w przypadku skóry niechronionej przez dany produkt. Preparaty o wyższym SPF dają skuteczniejszą ochronę przeciwsłoneczną. Nie istnieje jednak preparat, który chroniłby naszą skórę w 100%. SPF 50 to fotoprotekcja rzędu 98,3%.
Pamiętaj o najważniejszych zasadach
- Unikaj słońca, wybieraj cień (głównie pomiędzy godziną 10-14)
- Wybieraj ubrania, które cię ochronią (okulary przeciwsłoneczne, czapka z daszkiem, kapelusz, długie rękawy oraz spodnie)
- Codziennie używaj preparatów z filtrem UVA/ UVB z SPF>15, a jeśli planujesz dłuższe wyjście stosuj SPF>30
- Przed wyjściem z domu nakładaj około 30 ml preparatu fotoprotekcyjnego, również na powierzchnie ciała przykryte ubraniem
- Podczas pobytu w plenerze krem nakładaj co 2 godziny oraz zawsze po kąpieli wodnej, wytarciu ręcznikiem lub spoceniu skóry
- Wiosną i latem stosuj SPF równe co najmniej 30, a jesienią i zimą SPF 15
- Stosuj fotoprotekcję w czasie słonecznego dnia, również w domu oraz podróży samochodem, gdyż UVA ma zdolność przenikania przez szyby.
Ochrona przeciwsłoneczna, a synteza witaminy D
Witamina D jest wytwarzana w skórze pod wpływem słońca, a dokładniej promieniowania UVB. Nasuwającym się więc pytaniem jest, czy stosowanie kremów z filtrem nie blokuje jej syntezy. W badaniach klinicznych zostało wykazane, że nawet przy długotrwałym stosowaniu filtrów fotoochronnych jej wytwarzanie nie jest zaburzone. W razie niedoboru witaminy D zalecana jest podaż doustna, ze względu na niekorzystne działanie promieniowania na skórę niewskazanym jest wydłużanie czasu spędzonego na słońcu w celu jej uzupełnienia.
Chrońmy przede wszystkim dzieci
Dzieci szczególnie są narażone na działanie promieniowania słonecznego. Wynika to głównie z budowy skóry, która jest niedojrzała, cieńsza, łatwiej traci wodę oraz zawiera mniej melaniny. Promienie UV mają zdolność przenikać o wiele głębiej i wywoływać przez to więcej szkód. Bardzo istotnym jest fakt większego ryzyka rozwoju czerniaka, jeśli w dzieciństwie doszło do oparzenia. Niemowlętom poniżej 6 miesiąca życia bezpośrednie narażenie na światło słoneczne jest niewskazane. Starszym dzieciom zaleca się unikanie takiej ekspozycji między godziną 10 a 16, przebywanie w cieniu, ubieranie odzieży ochronnej na głowę i ciało oraz zastosowanie filtrów ochronnych o SPF co najmniej 30. Filtry z SPF 50 szczególnie zalecane są niemowlętom, dzieciom z jasnym fenotypem, skórą atopową. Do skóry dziecięcej, wrażliwej i skłonnej do alergii zaleca się filtry fizyczne, pamiętając o posmarowaniu szczególnie wrażliwych okolic (nos, policzki, małżowiny uszne, ramiona, grzbiety rąk i stóp).
Nie wiesz ile kremu nałożyć? Stosuj regułę łyżeczki od herbaty:
1 łyżeczka od herbaty kremu (5ml) na twarz, głowę, szyję.
1 łyżeczka na każde ramię i przedramię.
2 łyżeczki na tułów (przód i tył).
Po 2 łyżeczki na każdą nogę.
Lek. Karolina Dębowska
Absolwentka Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Członkini Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Doświadczenie zawodowe zdobywa obecnie w Klinice Dermatologii w Katowicach. Uczestniczy w licznych kursach, konferencjach naukowych stale poszerzając i aktualizując swoją wiedzę.
Bibliografia
Photoprotection. Recommendations of the Polish Dermatological Society. Part 1: Ultraviolet radiation and sunscreens. Fotoprotekcja. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego.
Część 1: Promieniowanie ultrafioletowe i preparaty zawierające filtry UV. Narbutt J., Wolska H., Kaszuba A. i wsp. Dermatology Review/Przegląd Dermatologiczny. 2018; 105(1): 19–29.
Photoprotection. Recommendations of the Polish Dermatological Society. Part 2: Sunscreen use
Fotoprotekcja. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Część 2: Stosowanie preparatów zawierających filtry UV. Narbutt J., Wolska H., Kaszuba A. i wsp. Dermatology Review/ Przegląd Dermatologiczny. 2018; 105(1): 30–40.