Cała prawda o roztoczach

Alergia na roztocza kurzu domowego to powszechny problem pacjentów dotkniętych chorobami atopowymi. Kichanie, łzawienie, kaszel…

A by poprawnie zająć się walką o redukcję tych objawów, należy posiąść niezbędną wiedzę, zarówno w aspekcie czym roztocza są, jak i w kwestiach mechanizmów wywoływania tych objawów. Dopiero po zapoznaniu się z powyższym, możemy mówić o sposobach radzenia sobie z tym „pajęczakiem dokuczliwym” i podstawowych zasadach „profilaktyki antyroztoczowej”. Ze względu na relatywnie małą wiedzę o roztoczach kurzu domowego oraz o mechanizmach, które sprawiają, że objawy uczulenia są tak dokuczliwe, opowiemy o tym rodzaju alergii oraz podpowiemy jak sobie z nią radzić.

A co Ty wiesz o alergii na roztocza kurzu domowego?

Na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci obserwuje się tendencję do wzrostu występowania reakcji uczuleniowych na roztocza kurzu domowego. W ostatnich badaniach przeprowadzonych w Polsce, na grupie 1337 chorych cierpiących z powodu nieżytów nosa wykazano, że alergia na roztocze (Dermatophagoides farinae i pteronyssinus) stanowiła około 20 proc.

Roztocza kurzu domowego są głównym alergenem odpowiedzialnym za trwający przez cały rok alergiczny nieżyt nosa (ANN), swędzenie, zmiany skórne, za ostrzenia atopowego zapalenia skóry (AZS) oraz astmę oskrzelową. Są to tak zwane objawy główne alergii wziewnej na roztocza kurzu domowego. Wśród roztoczy gatunki, które uczulają, nie są pasożytami. Gdyby nie ich zdolności do uczulania, to nie byłyby dla domowników problemem. Stanowią one tylko znikomą część wszystkich obecnie znanych 30 tys. gatunków roztoczy. Wśród nie alergogennych wyjątkowo okazałe osobniki osiągają do 1 mm. Sporadycznie wielkość roztoczy jest mniejsza niż 0,1 milimetra. Występują one w różnych środowiskach, najczęściej w glebie, gdzie w 1m3 można znaleźć setki tysięcy osobników. Dla człowieka chorobo twórczym roztoczem jest świerzbowiec (Sarcoptesscabiei) – gatunek odpowiedzialny za powstawanie świerzbu. Objawy uczulenia na roztocze mieszkaniowe to przede wszystkim zatkany nos, szczególnie w godzinach rannych, zmiany skórne i zaostrzenie AZS, wzmożony świąd oraz objawy astmy oskrzelowej w 90 proc. występujące w nocy. Nasilenie dolegliwości występuje jesienią, w czasie zamykania okien i częstego przebywania w pomieszczeniach. Objawy spotęgowane są włączeniem centralnego ogrzewania. Stąd też dzieci w wieku niemowlęcym są szczególnie na rażone na warunki do wdychania silnie uczulającego antygenu, co powoduje, że objawy uczulenia występują już u niemowląt Osoby podejrzane o uczulenie na roztocze kurzu domowego powinny mieć wykonane testy alergiczne naskórkowe. Inną metodą diagnostyczną jest próba prowokacyjna donosowa, dospojówkowa lub do oskrzelowa. Badania te powinny być wykonane w specjalistycznych ośrodkach medycznych.

Należy pamiętać, że uczulenie na roztocza kurzu domowego jest schorzeniem o charakterze przewlekłym.

Osobom uczulonym na alergeny roztoczowe zaleca się

• usunięcie skupisk kurzu, 
• częstą wymianę pościeli i materacy,
• nieodkurzanie w obecności alergika,
• polerowanie i czyszczenie gładkich powierzchni pastami,
• likwidację jaśków, kap, pokryć meblowych, mebli tapicerowanych,
• częste wietrzenie,
• stosowanie specjalistycznych barierowych, antyroztoczowych pokrowców na materace, kołdry i poduszki, Należy pamiętać, że uczulenie na roztocza kurzu domowego jest schorzeniem o charakterze przewlekłym. Typowy dla tego typu chorób rozwój polega na stopniowym pojawianiu się coraz to bardziej dominujących objawów astmy oskrzelowej. Zaleca się inwestowanie w rozwiązania antyroztoczowe i antyalergiczne oraz konieczność okresowych konsultacji chorych z każdego przedziału wiekowego u specjalistów alergologa lub dermatologa. Co istotne alergia na roztocza kurzu domowego jest alergią wziewną, a reakcje alergiczne w 90 proc. wywołują nie same roztocza, ale ich odchody, które przyklejają się do drobinek kurzu (stąd nazwa roztocza kurzu domowego lub skrócona choć nie do końca prawidłowa nazwa – alergia na kurz), które to drobinki unosząc się w powietrzu są wdychane przez alergika i wywołują reakcję alergiczną z objawami opisywanymi powyżej.

Czym są roztocza i gdzie występuje?

Roztocza kurzu domowego to grupa saprofitycznych mikroskopijnych (0,1–0,5 mm długości) pajęczaków z rzędu roztoczy (Acari), żyjących w kurzu domowym i żywiących się głównie złuszczonym naskórkiem ludzkim lub odzwierzęcym (pies oraz kot). Idealnym otoczeniem dla rozmnażania i skupiania roztoczy są środowiska o dużej wilgotności i relatywnie wysokiej temperaturze w stosunku do otoczenia czyli na przykład materace łóżek i pościel.

W środowisku domowym występują w powie trzu, zmieszane z unoszącym się kurzem domowym. Najczęstsze ich występowanie to miejsca, gdzie mamy do czynienia z dobrymi warunkami do ich rozwoju, czyli wszędzie tam, gdzie jest dostęp do złuszczonego naskórka człowieka lub psa i kota, dużej ciepłoty i wilgoci (np. w wyniku pocenia się). Główne siedliska roztoczy, poza unoszącym się kurzem domowym, to przede wszystkim materace łóżek, kołdry, poduszki i dywany, na których bawią się dzieci oraz pluszowe zabawki. Te niewidoczne gołym okiem pajęczaki występują w ponad 30. tysiącach gatunków. Jednak do najczęściej występujących należą: Skórożarłoczek skryty (Dermatophagoides pteronyssinus), Euroglyphus maynei, Dermatophagoides farinae.

Roztocza, a konkretnie ich odnóża oraz odchody (szczególnie enzymy trawienne w nich zawarte), są silnymi alergenami powodującymi reakcje alergiczne u alergików i atopików, takie jak kaszel, duszności, czy też swędzenie u osób uczulonych. Zmieszane z powietrzem podczas oddychania, dostają się do dróg oddechowych i stają się istotnym trygerem nasilenia czy też wywołania manifestacji skórnych, np. u osób cierpiących na atopowe zapalenie skóry. Ze względu na niekorzystne dla człowieka efekty działalności roztocza, często nazywane są „pajęczakiem dokuczliwym”.

Roztocza, uczulają głównie swoimi odchodami, mającymi rozmiary około 20 mikrometrów.

Występowanie roztoczy

Więcej roztoczy żyje w domach drewnianych, nieogrzewanych niż murowanych z centralnym ogrzewaniem. Ilość roztoczy nie zależy od wieku i konstrukcji domów lecz od ich mikroklimatu. Mieszkania wybudowane w okolicy jezior i stawów lub w obecności drzew zacieniających ich wnętrza, mają znacznie więcej roztoczy niż pozostałe. Obserwowano trzykrotnie więcej roztoczy w domach rolników niż w mieszkaniach wielkomiejskich i prawie całkowity ich brak w oddziałach szpitalnych. Poziom roztoczy w mieszkaniu związany jest też z porą roku. Jest ich 10 razy więcej w łóżku niż w kurzu z podłogi. Na kocu obserwujemy 47 razy większe zagęszczenie roztoczy niż w kurzu na podłodze z okolicy drzwi i 55 razy większe niż kurz z okolicy, gdzie wytwarzane było ciepło. Materace łóżek zamieszkują głównie Dermatophagoides sp. (90 proc.), podczas gdy podłoga jest zamieszkiwana przez bardziej zróżnicowaną faunę roztoczową. Wiąże się to najprawdopodobniej z nanoszeniem innych gatunków pajęczaków na butach i ubraniu człowieka. Istotny jest materiał, z którego wyprodukowano materac. Nie stwierdzono roztoczy w materacach z włosia końskiego i bawełny oraz tylko niewielką ilość w materacach z pianki poliestrowej. Znaleziono jednak roztocze na ubraniach domowników. Najwięcej alergenu było na parterze. Niższe stężenia alergenu znaleziono na krzesłach czyszczonych metodą suchą aniżeli mokrą. Roztocza, uczulają głównie swoimi odchodami, mającymi rozmiary około 20 mikrometrów.

Profilaktyka antyroztoczowa

Idealnym siedliskiem i emitentem roztocza jest łóżko, w którym śpimy oraz pościel (ze względu na idealną wilgotność i temperaturę dla rozmnażania się tego dokuczliwego pajęczaka). Poniżej znajdziecie kilka porad, w jaki sposób zminimalizować ryzyka alergii oraz zminimalizować jej objawy, wywoływane przez alergeny roztocza kurzu domowego zasiedlającego nasze łóżka:

Profilaktyka – łóżko alergika

• Należy stosować specjalne antyroztoczowe i/lub antybakteryjne pokrowce na materac, kołdrę i poduszki.
• Pokrowce antyroztoczowe prać minimum co trzy miesiące i w wysokich temperaturach sięgających nawet 90 stopni C (o ile materiał na to pozwoli).
• Prać inne elementy pościeli (kołdry, powłoczki, po . duszki, kapy itp.), często w miarę możliwości, w możliwie wysokich temperaturach (w zależności od dopuszczalnych przez maksymalnych temperatur rekomendowanych przez producenta). Każda temperatura powyżej 58 stopni C jest dla roztoczy zabójcza.
• Odkurzać materace łóżek (po wcześniejszym zdjęciu pokrowców antyroztoczowych) lub przed ich pierwszym założeniem.
• Starać się nie odkurzać w obecności alergików i atopików.
• Wszystkie inne elementy konstrukcji łóżka, regularnie czyścić, w ten sposób aby pozbyć się potencjalnych rezerwuarów kurzu domowego, który jest nośnikiem alergenów roztocza, wdychanym później przez domowników
• W miarę możliwości wietrzyć pościel – względnie odwracać po nocy na drugą stronę, tak, aby pozbyć się wilgoci.
• Jeśli jest taka możliwość umieszczać poduszki, pluszaki w workach plastikowych i wkładać na noc do zamrażarki (niskie temperatury poniżej 8 stopni C. zabiją roztocza).
• Raczej nie używać pościeli wypełnionej naturalnym pierzem.
• W przypadku łóżeczka dziecięcego nie dopuszczać, aby znajdowały się w nim pluszowe zabawki.
• Pokrowce antyroztoczowe i antybakteryjne prać w pralce automatycznej, zawsze z rozpiętym zamkiem błyskawicznym/rozdzielczym.
• Pokrowce antyroztoczowe należy prac w takich samych preparatach do prania, w jakich pierze się odzież wierzchnią alergików i atopików (bez enzymów, zmiękczaczy, wybielaczy chloru, substancji zapachowych itp.).

Profilaktyka w pomieszczeniu w którym śpimy – cała sypialnia

• Należy unikać wszelkiego rodzaju dywanów, bieżników, wykładzin czy chodników. Idealna jest podłoga drewniana, z linoleum czy też PCV
• W sypialni, nie powinny znajdować się szafy, w których przechowuje się odzież wierzchnią.
• Należy unikać mebli, które wyściełano grubymi materiałami (tapicerowane) i perforowanych (zminimalizować po wierzchnie, w których może gromadzić się kurz domowy)
• Wg badań nad roztoczami, cała populacja roztoczy nagromadzona w kurzu domowym wymiera, gdy poddana jest temperaturze poniżej -8 stopni Celsjusza, przez co najmniej 9 godzin. Przedmioty, które gromadzą kurz, a z różnych powodów muszą być używane lub na co dzień lub znajdować się w sypialni, można na ten czas umieścić w zamrażarce.
• Należy usunąć ozdoby typu zasłony, ciężkie kotary itp. i zastąpić je na przykład roletami wykonanymi z syntetycznych materiałów.
• Raczej nie stosować nawilżaczy powietrza – a przynajmniej dbać aby wilgotność w pomieszczeniu, w którym śpimy, nie przekroczyła 50%.

Porada praktyków: Liczne doświadczenia rodziców wskazują, że bardzo nie korzystne dla alergików jest stosowanie w łóżeczkach materacy wyposażonych w maty z jednej strony z gryki, z drugiej-kokosu. Dzieci w takich łóżeczkach często miały objawy alergiczne typu kaszel i łzawienie oczu.

Profilaktyka ogólna

Nie dopuszczać do zbyt dużej wilgotności, poprzez działania rutynowe:

• Często wietrzyć pomieszczenia – w kuchni stosować wyciągi nadmiaru pary
• Nie suszyć prania w pomieszczeniach, w których śpimy . w łazience zamontować wentylator osuszający powie trze (np. po kąpieli) – po myciu podłogi (np. mopem, na mokro), wycierać ją do sucha i nie czekać aż odparuje
• Unikać „ciężkich” materiałów w całym mieszkaniu / domu – zrezygnować z dywanów, wykładzin, chodniczków, zasłon, draperii, kotar itp.
• Regularnie sprzątać podłogi, czyścić meble w taki sposób, aby nie dopuszczać do gromadzenia się kurzu domowego
• Nie odkurzać bezpośrednio przed snem
• Nie palić tytoniu w pomieszczeniach, w których przebywają alergicy. Jak udowodniono palenie tytoniu na balkonie czy na tarasie nie rozwiązuje kwestii substancji drażliwych w mieszkaniu alergików – szkodliwe substancje na ubraniach wierzchnich, przenoszone są ponowne do pomieszczeń.
• Należy unikać takich form sprzątania, które sprzyjają unoszeniu się kurzu domowego w powietrzu (miotły, suche miotełki do kurzu itp.) – w takim przypadku, odchody roztocza, mieszają się z cząsteczkami pyłu domowego i wdychane dostają się bezpośrednio do górnych dróg oddechowych alergika.

Zwierzęta w domu alergika

Głównym pożywieniem roztocza jest naskórek, złuszczonej warstwy naskórkowej, nie tylko ludzkiej, ale także psa i kota. W związku z powyższym, bardzo niezalecane jest posiadanie psów i kotów w mieszkaniach, w których u domowników stwierdzono alergie na alergeny roztocza kurzu domowego. W przypadku, gdy jest inaczej (zdajemy sobie sprawę, że mamy w domach przyjaciół zwierzęta i opcja bez zwierząt nie wchodzi w grę), kategorycznie zabrania się wpuszczaniu psów i kotów do pomieszczeń sypialnych.